Event: Ο γιος του γείτονα σου

Οι φοιτητικές ομάδες της Διεθνής Αμνηστίας Παντείου και Νομικής σε συνεργασία με το Booze :UPstairs, θα προβάλλουν, την Παρασκευή 28 Νοέμβρίου στις 19:30, το ντοκιμαντέρ «Ο γιος του γείτονά σου: Πως κατασκευάζεται ένας βασανιστής»
Είσοδος Ελεύθερη.

 

Η Διεθνής Αμνηστία διεξάγει εδώ και πολλά χρόνια έναν αγώνα για την εξάλειψη του φαινομένου των βασανιστηρίων σε παγκόσμια κλίμακα, ασκώντας πιέσεις σε εθνικά και διεθνή όργανα για τη λήψη μέτρων προστασίας των κρατουμένων. Μεταξύ των 12 θέσεων που έχει εξαγγείλει περιλαμβάνεται η επίσημη και οικουμενική καταδίκη των βασανιστηρίων, μέτρα προστασίας κατά την ανάκριση, η δίωξη υπόπτων για βασανισμό και η εξέταση καταγγελιών από ανεξάρτητες αρχές, κάτι που αποτελεί και στόχο της εκστρατείας «STOP στα βασανιστήρια». Μόνο με την εμπέδωση μιας ανθρωπιστικής λογικής που θα έχει ως ρίζα την αξία του ανθρώπου και την προστασία της ζωής του σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο θα μπορέσει να υπάρχει μια πραγματική και ουσιαστική πρόοδος. Εάν οι εξαγγελίες για τη βελτίωση των ποινικών συστημάτων και την αποτελεσματική διαφύλαξη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μείνουν μόνο σε θεωρητικό πλαίσιο, τότε όχι μόνο δε θα επιτευχθεί το όραμα της επικράτησης μιας ανθρώπινης και ευνομούμενης κοινότητας, αλλά ταυτόχρονα το βασανιστήριο θα παραμείνει σαν αγκάθι στη στη σύγχρονη εποχή, περιφερόμενο σαν ένα φάντασμα από το μεσαίωνα και οδηγώντας στην αναβίωση… των βασανιστών.



 

Λίγα λόγια...

«Στις 2 Μαρτίου του 1757, ο Damiens Legotan καταδικάστηκε να ομολογήσει δημόσια τα σφάλματα του οδηγούμενος γυμνός στην κύρια πύλη της Εκκλησίας των Παρισίων, να στηθεί σε ένα ικρίωμα, να βασανιστεί με πυρακτωμένες λαβίδες στους μαστούς και στη συνέχεια να εξαρθρωθεί το σώμα του από τέσσερα άλογα». Η παράθεση αυτή από το Michel Foucault της σχετικής καταδικαστικής απόφασης καταδεικνύει καθιέρωση των βασανιστηρίων στην Ευρώπη έως τις αρχές του 18ου αιώνα και τη σημασία που αποδιδόταν σε αυτή τη μορφή του ποινικού κολασμού. Με τον όρο βασανιστήριο εννοούμε κάθε επιτηδευμένη προσπάθεια πρόκλησης σωματικού ή ψυχικού πόνου σε άτομα, εκπορευόμενη από όργανα της κρατικής εξουσίας και αποσκοπούσα στην πρόκληση οδύνης ως μέσο τιμωρίας ή απόδειξης της ενοχής κάποιου.

Έτσι, το σύστημα του εγκλεισμού σε φυλακές θεωρήθηκε μεγάλη τομή, αφού με την αντικατάσταση απάνθρωπων ποινών με την εγκάθειρξη ολόκληρο το σύστημα της ποινικής καταστολής πέρασε στο στάδιο ενός νεωτερικού και ευνομούμενου πεδίου. Με την πάροδο των χρόνων και με τη σταδιακή εμπέδωση των αρχών του ανθρωπισμού και της της σωματικής αυτοδιάθεσης ολοένα και εμφανιζόταν η τάση αποκήρυξης και καταδίκης των βασανιστηρίων, ως μορφής κτηνώδους και εξευτελιστικής μεταχείρισης. Με τον τρόπο αυτό και μετά τη φρίκη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, η Οικουμενική Διακήρυξη για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, υιοθετούμενη από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 10 Δεκεμβρίου 1948, δήλωσε μεταξύ άλλων στο Προοίμιο ότι η αναγνώριση της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και η απαγόρευση της παραγνώρισης και περιφρόνησης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αποτελούν αναγκαστικές συνιστώσες της Διεθνούς κοινότητας, διατυπώνοντας στο άρθρο 5 πανηγυρικά ότι «κανείς δε θα υποβάλλεται σε βασανιστήρια ή σε ποινή ή μεταχείριση απάνθρωπη και εξευτελιστική. Ακολούθησε πλήθος συμβατικών κειμένων όπως το Διεθνές σύμφωνο για τα ατομικά και πολιτικά δικαιώματα όπου απαγορεύτηκαν τα βασανιστήρια και η ακούσια υποβολή σε ιατρικό πείραμα (άρθρο 7), η Σύμβαση κατά των βασανιστηρίων και άλλων τρόπων σκληρής, απάνθρωπης και εξευτελιστικής μεταχείρισης ή τιμωρίας, η Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την πρόληψη των βασανιστηρίων με τη δημιουργία σχετικής Επιτροπής και η ΕΣΔΑ (Άρθρο 3). Ωστόσο, πέρα από τα συμβατικά κείμενα η απαγόρευση των βασανιστηρίων αποτελεί πλέον αναγκαστικό δίκαιο (ius cogens), κανόνα με πλήρη και αδιαπραγμάτευτη ισχύ και με καθολική εφαρμογή. Ακόμα και περιπτώσεις πολέμου, τρομοκρατικών επιθέσεων ή υψηλού κινδύνου εναντίον κάποιου έθνους δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να τεθούν ως άλλοθι για τη τέλεσή τους. Ο σεβασμός της ανθρώπινης αξίας και η διατήρηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων καθιστούν οποιαδήποτε πράξη στρέφεται ενάντια στη φύση του ανθρώπου και των βασικών δικαιωμάτων του να θεωρείται αξιόμεμπτη και να καταδικάζεται. Έτσι, ακόμα και τα κράτη που δεν έχουν κυρώσει τις προαναφερθείσες συνθήκες δεσμεύονται από την αποχή από σχετικές πράξεις και υπέχουν διεθνή ευθύνη.

Η αναθεώρηση του ρόλου του ποινικού κολασμού από ένα μηχανισμό εκφοβισμού που στοχεύει στη σωματική τιμωρία σε έναν επανορθωτικό μηχανισμό που επιδιώκει τον σωφρονισμό αποτελεί μεγάλη πρόοδο των τελευταίων 100 ετών. Εντούτοις, χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Κίνα, η Σαουδική Αραβία, περιοχές της Λατινικής Αμερικής, η Αίγυπτος, η Ρουάντα κ.ά. έχουν κατηγορηθεί για εφαρμογή μεθόδων που δε συνάδουν με τις αρχές του διεθνούς δικαίου και αποτελούν κατάφωρη παραβίαση των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Τα μεγαλύτερα ποσοστά παραβιάσεων σύμφωνα με εκθέσεις του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ εντοπίζονται σε χώρους κράτησης όπως οι φυλακές καθώς και σε πιο αδύναμες κοινωνικές ομάδες, όπως οι μετανάστες και οι οικονομικά αδύνατοι. Κρυφές κρατήσεις, παρατεταμένες και σκληρές ανακρίσεις, χώροι που δημιουργούν ψυχολογικό αδιέξοδο (πχ. λευκά κελιά), εγκλεισμός σε δωμάτια ακραίων θερμοκρασιών, χρήση μηχανημάτων που προκαλούν ανεπανόρθωτες βλάβες στο ανθρώπινο σώμα, ξυλοδαρμοί, στέρηση τροφής αποτελούν ορισμένα μόνο καταγεγραμμένα περιστατικά.

Σκοπός της ταινίας να καταδείξει ακριβώς αυτή την πλευρά των βασανιστηρίων: ότι βασανιστής θα μπορούσε να είναι οποιοσδήποτε, όπως καταλήγει και η έρευνα της καθηγήτριας Ψυχολογίας Μίκας Χαρίτου-Φατούρου, στην οποία και στηρίχτηκε εν πολλοίς το σενάριο του έργου.